Objawy uzależnienia od leków są obserwowane wtedy, gdy osoba, która z jakiegoś powodu przyjmuje środki farmakologiczne przez długi czas, nie chce ich odstawić. Po rezygnacji z leków lub nawet niewielkim zmniejszeniu dawki stan takich osób gwałtownie się pogarsza, objawy choroby powracają lub nasilają się. Istnieją dwa główne rodzaje uzależnienia od leków. Pierwszy z nich występuje, gdy osoba uzależniona przyjmuje leki, które skutecznie radzą sobie z objawami niektórych chorób, ale nie eliminują ich przyczyny. Leki te są często stosowane przy bezsenności, bólach głowy, napadach paniki, lęku, zaburzeniach autonomicznych, bólach stawów i mięśni. Leki, które najczęściej powodują pojawienie się tego rodzaju uzależnienia to leki przeciwbólowe, przeciwdepresyjne, uspokajające i przeciwpsychotyczne.
Objawy uzależnienia od leków
Pewnym znakiem, że u osoby rozwinęło się uzależnienie od leków, jest wystąpienie dolegliwości po odstawieniu leku lub zmniejszeniu dawki.
Zwykle obserwuje się następujące objawy:
- Ból (zarówno niewielki, jak i silny)
- Zwiększone podniecenie
- Ogólne złe samopoczucie
- Stan przygnębienia i lęku, wahania nastroju
- Roztargnienie, zaburzenie uwagi
- Zmniejszona szybkość reakcji
- Zaburzenia ciśnienia krwi
- Zaburzenia w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego.
Specjaliści dodatkowo wykrywają zaburzenia w układzie wegetatywno-naczyniowym i mogą określić zmiany we krwi (zmiany w jej składzie biochemicznym). Po ustaleniu stopnia uzależnienia lekarz będzie mógł wybrać indywidualny przebieg leczenia.
Co odczuwa osoba uzależniona od leków?
Ciężkie objawy odstawienia mogą wystąpić w pierwszych dniach lub tygodniach po odstawieniu środków nasennych, uspokajających lub opioidowych leków przeciwbólowych. Poważne objawy odstawienia mogą również wystąpić po odstawieniu leków przeciwdepresyjnych. Objawy odstawienia przypominają osobie o lęku, bezsenności, depresji lub innych przyczynach, dla których przepisano lek. Aby uniknąć powtarzania się nieprzyjemnych wrażeń, osoby uzależnione chcą kontynuować przyjmowanie leku, mimo że w rzeczywistości nie jest on już potrzebny.
Uzależnienie od leków jest z natury silne, jeśli ilość przyjmowanych tabletek jest bardzo duża lub jeśli dana osoba ma kompulsywną potrzebę zażywania bez wskazań medycznych. Na przykład psychostymulanty stosowane w leczeniu zaburzeń uwagi mają podobne działanie do amfetaminy i dlatego mogą wywoływać uzależnienie o sile zbliżonej do uzależnienia od amfetaminy. Z drugiej strony środki uspokajające i nasenne rzadko powodują uzależnienie odurzające, chyba, że są podawane dożylnie. W takich przypadkach uzależnienie od leków może również towarzyszyć uzależnieniu od alkoholu lub narkotyków. Niektóre osoby uzależniają się psychicznie, gdy częste stosowanie leku jest uważane za środek uspokajający, pomimo jego skutków farmakologicznych.
Które środki farmakologiczne powodują objawy uzależnienia od leków?
Wszystkie leki mają na celu leczenie chorych. Jednak przy nadmiernym ich przyjmowaniu, mogą wywołać objaw uzależnienia od leków. Do najczęściej powodujących uzależnienie należą:
- Leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne
- Środki uspokajające
- Leki przeciwbólowe
- Substancje zawierające kodeinę
- Stymulanty aktywności umysłowej.
Uzależnienie farmakologiczne prowokują leki zmniejszające apetyt lub środki przeczyszczające, dość trudno pozbyć się nawyku ich przyjmowania (zwłaszcza osobom z nadwagą). Działanie leków na bezsenność i depresję występuje na poziomie fizycznym i psychicznym, osoba uzależniona uważa, że bez nich powrót do zdrowia jest niemożliwy. Dlatego potrzeba stosowania takich leków przechodzi na poziom fizjologiczny. W przypadku fizycznej formy uzależnienia od leku, który go spowodował, dochodzi do zaburzeń neurologicznych, psychicznych lub wegetatywno-somatycznych. Występuje typowy zespół odstawienia, który może ulec pogorszeniu po podaniu antagonistów leku, które spowodowały uzależnienie.
Psychologiczny komponent uzależnienia od leków przejawia się w zwiększonym dyskomforcie emocjonalnym, zwiększonym głodzie na lek, co wywołało regresję. Syndrom ciągłego zwiększania dawki leku i pojawienie się stabilnego uzależnienia jest najczęściej powodowany przez środki uspokajające i nasenne, silne leki przeciwbólowe i uspokajające. Potwierdzenie uzależnienia od leków jest niewystarczającą reakcją organizmu na ich stosowanie, na przykład przyjęcie środka uspokajającego może wywołać efekt odwrotny: skrajne pobudzenie, podwyższone ciśnienie krwi, kołatanie serca.
Wnioski
Uzależnienie od leków, jak każde inne, może objawiać się na różne sposoby: na poziomie fizycznym i psychologicznym. Myśli osoby psychicznie uzależnionej od leków krążą tylko wokół nich. Na tym etapie osoba uzależniona wpada w panikę na samą myśl o odstawieniu leku. Uzależnienie psychiczne jest bezpośrednio związane z wewnętrznymi postawami człowieka. Wierzy, że bez leków nie będzie w stanie w pełni żyć, pracować, spać. Że jego ból jest tak nie do zniesienia, że tylko tabletka może pomóc. W istocie jest to wyuczona forma zachowania.
Pierwszą oznaką uzależnienia fizycznego jest utrata skuteczności leku, szybka adaptacja organizmu do wyższych dawek. A choroba, która miała być leczona, objawia się coraz częściej. Ekstremalne jest wycofanie się z uzależnienia i rozwija się w wyniku nagłego odstawienia leku. Stan osoby szybko się pogarsza: na przykład po odstawieniu leku przeciwbólowego bóle głowy nasilają się kilkakrotnie. Im szybciej lek jest wydalany z organizmu, tym bardziej objawia się ten zespół.